150 نکته جالب و دانستنی در زنبورداری
1-اولین اثری که از زنبور عسل بدست آمده فسیلی است متعلق به چهل میلیون سال قبل که در آن زنبور عسل در داخل صمغ درخت محبوس شده و این فسیل در موزه زنبور عسل شهر واریما Weimar در آلمان نگهداری می شود .
2-اولین اثرنقاشی مربوط به زنبورعسل در یکی از غارهای اسپانیا بدست آمده که در آن شخصی را نشان می دهد که از داخل شکاف صخره های سنگی عسل برمی دارد . این اثر 12000 سال پیش به وسیلهء غارنشینان همان نقطه برروی دیوار غار نقاشی شده و هنوز هم در آنجا به همان صورت باقی است .
3-آثار بدست آمده در مصر نشان میدهد که در این کشور 4000 سال پیش از میلاد مسیح زنبورداری در کندو های گلی و سفالی رسم بوده است
4-حدود 2000سال پیش از میلاد مسیح زنبورعسل در کشور سوئد وجود داشته . زیرا آثاری از آن در جنوب این کشور بدست آمده که فعلا در موزه تاریخ سوئد شهر استکهلم نگهداری می گردد .
5-ارسطودانشمند معروف یونانی و معلم اسکندر کبیر در سال 350 قبل از میلاد کتابی در باره زندگی زنبور عسل نوشت. این اولین کتابی است در تاریخ که درباره ی زنبور عسل نوشته شده است .
6-در سال 1851یک امریکائی به نام لانگستروت قابهای متحرک کندوی زنبور عسل را تعمیم داد و با این کار بزرگترین پیشرفت در تاریخ زنبور داری جهان را بوجود آورد بطوری که تمام اصول زنبورداری امروز ی روی پایه هایی قرار دارند که وی ایجاد کننده اش بود .
7-یک کندو ی خوب در فصل فعالیت شدید (در اطراف تهران اوایل خردادماه)می تواند 80000و کندوی متوسط 50000 زنبور داشته باشد . همین کندو معمولا در زمستان تعداد زنبورهایش به 9000عدد و یا کمتر تقلیل پیدا میکند .
8-زنبور عسل برای اینکه یک قاشق چایخوری عسل جمع کند بایستی فاصله ای برابر تهران – برلن را طی کرده و در بین راه دو میلیون بار روی گلها بنشیند .
9-از هرسه گرم شهد ی که زنبور عسل از روی گلها جمع آوری می کند . در کندو آنرا غلیظ و تبدیل به یک گرم عسل می نماید . برای غلیظ کردن شهدهای جمع آوری شده در روز زنبور عسل آنرا پس از غروب خورشید دوباره از داخل شان ها مکیده و وارد کیسه عسلی اش می کند . در آنجا کمی از آبش را جذب و مقداری دیاستاز برویش اضافه نموده داخل شانها می گذارد . زنبور بعدی آنرا مکیده و همین عمل را تکرار میکند . این کار آنقدر ادامه می یابد . تا عسل به غلظت طبیعی خود برسد . دراین وقت است که به سلولی که عسل غلیظ شده در آنجا انبار شده حمل و پس از پر کردن آن سرش را با موم می پو شانند .
10-یک زنبور عسل برای تهیه یک گرم عسل بایستی روی 6000 تا 8000 گل بنشیند و برای جمع کردن یک کیلو گرم عسل معادل هفت بار دور زمین پرواز کند .
11-ملکه تخمهایی به وزن هر کدام 5/0 میلی گرم می گذارد یعنی وزن 2000عدد آن فقط یک گرم می شود . این تخمها 72 ساعت (سه روز )پس از گذاشته شدن باز شده و لارو سفید رنگ هلالی شکلی به وزن 3/0 میلی گرم از آن خارج می گردد. لارومزبور از غذاهای فراوانی که فوری به وسیله زنبورهای پرستار در اطرافش گذاشته می شود به مقدار زیاد خورده و بسرعت عجیبی رشد میکند بطوری که 150 ساعت بعد از تولد از تخم وزنش 500 برابر یعنی 155 میلی گرم می شود. وی برای اینکه بتواند این ازدیاد حجم فوقوالهاده را ممکن سازد چهار بار (یعنی روزی یک بار )در همین مدت پوست می اندازد
12-مدت لازم برای رشد زنبور عسل از تخم تا حشره کامل برای سه نوع زنبور که در کندو وجود دارد به قرار زیر است :
نوع زنبور مدتی که تخم است مدتی که لارو سر باز است مدتی که لارو سر پوشیده است جمع
ملکه 3روز 6روز 7روز 16روز
کارگر 3روز 6روز 12روز 21روز
نر 3روز 6روز 15روز 24روز
یعنی برای ملکه 16 روز و برای کارگر21روز و نر 24 روز می باشد .
13-لاروها در روزهای اول به علت رشد سریع به غذای زیادی احتیاج دارند به همین دلیل تعداد زیادی از پرستارها سرشان را به داخل سلولهائی که لاروها در آن قرار دارند فرو برده و مواد غذائی لازم را که از غدد شیری آنها ترشح می شود به وسیله خرطوم به صورت مایع سفید رنگی در کنار لاروها میریزند . این کار ممکن است تا 2000 بار در روز وسیله زنبورها(البته فقط در روزهای اول زندگی )تکرار گردد.
14-زنبورکارگر پس از آنکه از سلولهایش به صورت یک حشره کامل خارج شد نمی تواند فورا"پرواز کند بلکه بایستی مدتی را در داخل کندو بکار مشغول گردد .وی از سیزدهمین تا هیجدهمین روز پس از تولد به وسیله غدد زیر شکمی خود صفحات مومی بسیار کوچکی ترشح می نماید که وزن یک میلیون و دویست و پنجاه هزار عدد آنها یک یک گرم می شود . موم ترشح شده را زنبور با پاها اززیر شکم جدا کرده بدستها داده و از آنجا به آروارها انتقال می دهد سپس آنرا جویده و قسمتی از دیواره ها ی شش ضلعی سلول را می سازد که بزودی محل تخم ریزی ملکه یا ذخیره گرده گل و یا عسل خواهد شد . ضخامت دیواره های این سلول در قسمت پایین 20/1میلیمتر و در بالا کمی بیشتر است .
15-قانون چهل روزی :مدت لازم برای تبدیل یک تخم به کار گر کامل 21 روز است . کار گر کامل پس از تولد 21 روز هم قادر به پرواز نبوده و این مدت را باید در داخل کندو و به خدمات مختلف از قبیل تمیزکردن حفره ها- پرستاری – موم سازی –و دفاع در مقابل حشرات خارجی بپردازد . آنگاه می تواند آوردن بار از خارج به کندو را شروع کند بنا براین تخمی که امروز گذاشته شد چهل روز بعد تبدیل به کار گر گرده و یا عسل آور می شود . دانستن این مدت برای زنبور دار خیلی مهم است زیرا زنبوردار که وقت تقریبی شروع شکوفه ها ی منطقه خودش را می داند خواهد توانست ملکه های جمعیت های خود را از چهل روز پیش یا کمی زود تر با دادن شربت تحریکی به تخمگذاری ملکه را افزایش داده تا هنگام باز شدن شکوفه ها جمعیت قوی بوده هم مقدار عسل بیشتری به کندو بیاورد و هم گرده افشانی درختان میوه را بهتر انجام دهد برای اینکه زنبورداران موضوع فوق را هرگز فراموش نکنند آنرا به نام قانون ((چهل روری ))نامیده اند .
16- در سطح و حجم مساوی در ساختمان شش ضلعی نسبت به شکلها و حجم های دیگر هم کمترین مقدار مواد اولیه بکار میرود و هم اینکه از سایر شکلها محکمتر و مقاومتر است انتخاب حفره های شش ضلعی سلولها در شان برای گذاشتن عسل سنگین وزن (وزن عسل 4/1)یکی از شاهکارهای درک محاسبات معماری و ریاضی این موجود ات است . ملکه در این سلولها تخم نر و تخم کار گر می گذارد و کار گران شهد و گرده گل جمع آوری و در آن ذخیره می کنند .
17- بهترین حرارت برای رشد لاروها 35 درجه است . در حرارت های کمتر رشد لاروها بکندی انجام میگیرد . در صورت زیاد بودن حرارت نه تنها لاروها خفه می شوند بلکه بدبختی خیلی بزرگی برایشان پیش می آید که نتیجه اش معادل یک زلزله شدیددر زندگی انسان است . بدین معنی که مومها و شانها در اثر گرما نرم و از قابها جدا شده روی کف کندو میریزند . در لا بلای شانها ملکه و تعداد زیادی زنبور ه خفه می شوند.زنبورها با استفاده از عقل و وسایلی که طبیعت در اختیارشان گذاشته بر ضد این ناراحتی ها با کمال موفقیت می جنگند بدین طریق که اگر حرارت داخلی کندو از 35 درجه تجاوز کند فورا عده زیادی از آنها در جستجوی آب بخارج از کندو رفته و پس از باز گشت آب جمع آوری شده را با فشار زیاد از راه خرطوم به صورت ذرات خیلی ریز در داخل کندو پخش می کنند. در همین موقع عده دیگر از زنبورها در نقطای ثابت ایستاده و پرهایشان را بسرعت به حرکت در آورده و به اصطلاح پر میزنند (درست همانند کاری که کولر های آبی در تابستان در منزل ما انجام میدهند )این کار را آنقدر ادامه میدهند تا حرارت داخلی کندو دوباره به 35 درجه تنزل کند
18-یک جمعیت متوسط در فصل فعالیت با تقریبا 30000الی 40000 زنبور عسل سالانه حدود 30 لیتر آب 30 کیلوگرم گرده گل و 60 کیلوعسل برای مصرف داخلی خودشان احتیاج دارد که آنها را از گلها و درختان میوه و علوفه و غیره تامین می کند. بنا براین اگر کندوی متوسطی در آخر سال 30 کیلو عسل داد در حقیقت زنبورها 90 کیلو عسل جمع آوری کرده بودند که 60 کیلو گرم آنرا خود آنها مصرف کرده و 30 کیلو گرم باقیمانده را زنبور دار به عنوان محصول بر می دارد . یک جمعیت قوی ممکن است تا 50 کیلو گرده ی گل به کندویش حمل کند .
19-ارزش غذایی گرده ها مختلف برای زنبورها یکسان نیست بهترین گرده متعلق به گل بیدمشک است و بد ترینش از درختهای برگ سوزنی مثل درخت سرو کاج و غیره گرفته می شود. این حیوان با تمام هوش و ذکاوتی که دارد قادر به تشخیص و تمیز کردهی خوب از گرده ی بد نیست . بطور آزمایشی توانستند وی را حتی وادار به آوردن گردهء ذغال نمایند. با در نظر گرفتن آنچه در بالا گفته شد اهمیت زیاد کاشت چند درخت بیدمشک در نزدیکی زنبورستان برای ما روشن می گردد . زنبورها و نوزادان برای ادامه زندگی و تغذیه از گرده گل استفاده میکنند . گرده گل در زندگی زنبورها همان نقشی را ایفا می نماید که گوشت در زندگی ما بازی می کند . برخلاف عقاید بعضی گرده گل هرگز بدیل به عسل نمی گردد . گرده گل پس از حمل به کندو و در داخل سلولها گذاشته می شود. برای اینکه هوا آنرا خراب و فاسد نکند آنرا به ته سلول چسبانده و با سر آنقدر فشار می دهند که هوای موجود در لا بلای آنها بکلی خارج شود گرده بهدی را نیز زنبور بعدی روی آنها گذاشته باز برای خروج هوا از داخل آنها با سر فشار می دهد. وقتی که دو سوم حفره یا سلول مومی بدین تریق پر شد رویش را با یک ورقه نازک عسل می پوشانند تا از تماس مستقیم سطح آن با هوا (باعث فاسد شدنش می گردد). جلو گیری کند . در چنین شرایطی گرده مدتها در کندو سالم مانده و خراب نمی شود .
۲۰-زنبور عسل هنگام پرواز پرهایش را حدود 200 بار در ثانیه تکان می دهد و سرعت طبیعی پروازش تقریبا 30 کیلومتر در ساعت یا بطور متوسط 500 متر در دقیقه است
21- زنبور عسل حیوانی است که هرگز نمی خوابد زیرا تا کنون پدیده ای شبیه خواب در وی دیده نشده و در بهار و تابستان روزهای شهد گل را جمع آوری و به کندو آورده داخل سلولها جمع می کند. شبها آنرا از سلولها مکیده در داخل عسلدانش غلیظ و تبدیل به عل کرده و از راه جدارعسلدان موادی به نام دیاستاز برآن می افزاید . بنا براین عسل تنها شهد غلیظ شده گلها نیست بلکه مواد دیگری نیز به وسیله بدن زنبور عسل بر رویش اضافه شده همین مواد اضافه شده هستند که به عسل ارزش فوق العاده ای می دهند . وقتی که سلول پر از عسل شد زنبور رویش را به وسیلهء سر پوشی که از موم خالص و غیر قابل نفوذ هواست می پوشاند تا خراب نشده در زمستان بتواند از آن استفاده کند . سر پوش مومی را که با آن سلولهای لارو ها را می پوشاند بر عکس سر پوش عسلی قابل نفوذ در مقابل هوا می باشد . زیرا لاروها برای زنده ماندن به هوا ی تنفسی محتاجند . برای قابل نفوذ کردن آن زنبورها مقداری گرده گل را با موم مخلوط می نمایند . دیاستازها در مقابل گرمای شدید مقاومت نداشته و بهمین دلیل عسل داغ شده فاقد ارزش بیولوژیکی است.
22- مقدار عسلی را که زنبور در زمستان می خورد تقریبا یکصد گرم در روز برای هر زنبور باید حساب کرد که مصرف روزانه و زمستانی یک کندو با 10000زنبور حدود 100 گرم می شود دلیل این مصرف کم هم این است که در هوای سرد زمستان (وقتی که گرما کمتر از 8 درجه بالای صفر باشد )تمام وقت زنبورها به صورت یک گلوله دور هم جمع شده و گرمایی را که بدنشان با خوردن عسل تولید می کند داخل گلوله حبس میکنند بطوری که هر چه هوای خارج سرد و طاقت فرسا باشد در نزدیکی های مرکز گلوله گرما بین 18 تا 20 درجه خواهد بود . هر یک از زنبورها در این گلوله یک حرکت دائمی از سطح به داخل و از داخل به سطح انجام می دهند بدینوسیله زنبورهای داخل گلوله که گرم شده اند جا برای زنبورهای سرد شده سطح گلوله باز میکنند و بعد از گرم شدن اینها جریان برعکس می شود .برخلاف همه زنبور ها ملکههمیشه در نزدیکی های مرکز گلوله زندگی می کند و به سطح نمی آید .
23-در زنبورها حس بخصوص برای سنجش گرما وجود دارد که فوقوالهاده دقیق است بطوری که حتی 2/0درجه گرما را براحتی تشخیص می دهند. برای مقایسه کافی است در نظر داشته باشیم که انسان تغییرات دو درجه را هم نمی تواندتشخیص بدهد . به کمک همین حس است که وی قادر است در بهار و تابستان حرارت داخلی کندو را در حوالی 35 درجه ثابت نگه دارد
24-ملکه که قدش کمی تراز تر از کارگرهاست (کارگر 15 میلی متر و ملکه و زنبور نر 20 میلیمتر )در تمام مدت زندگی اش فقط دو بار نور خورشید را می بیند. اولین بار هنگام پرواز جفتگیری و بار دوم در موقع بچه دادن. وی تمام زندگیش را داخل کندو می گذراند و در بهار و تابستان و مدتی هم در پاییز مشغول تخمگذاری بوده و زمستان را به استراحت می پردازد.
25-ملکه در آب و هوای ایران مرکزی از اواخر بهمن یا اوایل اسفند تخمگذاری را شروع کرده روز بروز بر تعداد تخمهایی که می گذارد می افزاید (در شرایط آب و هوای کرج)تا آنجا که در اوآخر اردیبهشت و اوایل خرداد ماه است روزانه تا 2500 عدد تخم بگذارد که وزن تخمها ی گذاشته شده در یک روز از وزن خود ملکه نیز زیاد تر می شود (وزن هر تخم ملکه 5/0میلی گرم است).
26-ملکه که تخمگذاری را از اواخر بهمن یا اوایل اسفند ماه آغاز می نماید همراه با طویل تر شدن روز بر تعداد تخمهایی که روزانه می گذارد می افزاید تا در اول تیر به اوج خود برسد و از آن به بعد باز هم با کوتاه شدن روز از تعداد ش مرتب می کاهد تا در حدود آبان ماه تخمگذاری را کاملا قطع میکند. در استان های شمالی ایران به علت ملایمت هوا در زمستان تخمگذاری قط نمیگردد و اگر هم قطع شود مدتش خیلی کوتاه است. نتیجه اینکه تخمگذاری ملکه متناسب با طول روز هر چه روز طویلتر شود ملکه بیشتر و هر چه کوتاهتر شود ملکه کمتر تخم می گذارد البته محیط هم از لحاظ گل باید حتما مساعد باشد.
27- زنبورعسل مزه های ترش و شیرین و شور را تشخیص می دهد ولی قادربه تشخیص مزه ی تلخ نیست
28وزن یک زنبور معمولی حدود 80 میلیگرماست یعنی وزن 12 عدد زنبور کارگر یک گرم میشود.وزن یک زنبور نر حدود 100 میلی گرم و در نتیجه وزن 10 زنبور نر یک گرم میشود. وزن یک ملکه در حال فعالیت حدود 250 میلی گرم یعنی هر 4 ملکه تقریبا" یک گرم وزن دارد .
نوع زنبور وزن هر یک به میلیگرام
کارگر 80
نر 100
ملکه 250
29-اگر تعداد تخمهائی را که ملکه جوان فعال در اولین سال فعالیتش می گذارد دویست هزار عدد حساب کنیم بطور خیلی تقریبی وی تا اوایل فروردین ماه حدود 15000تخم می گذارد . در فروردین حدود 30000 در اردیبهشت 35000 در خرداد 40000در تیر 35000 واز آن ببعد ماهانه بطور متوسط 15000 تخم می گذارد تا تخمگذاری کاملا قطع گردد. البته اعداد فوق برای نشان دادن ترتیب تخمگذاری در ماههای مختلف سال آنهم در صورت فراوان بودن گل در نزدیکی کندو هاست و نباید آنرا به صورت یک قانون و صد در صد صحیح قبول کرده و یاد گرفت. حتی در صورت کم بودن گل و گرده و شهد تمام ترتیب و اعداد فوق بکلی بهم می خورد .
30-کارگرانی که در بهار و تابستان متولد می شوند پس از خروج از کندو های خود حدود 3الی 4 هفته زنده بوده و برای کندویشان بار آورند و پس از آن می میرند ولی کار گرانی که از اوایل شهریور ماه یا دقیق تر بعد از فصل نر کشی تولد می یابند حدود 6 الی 8 ماه زندگی کرده پاییز و زمستان را داخل کندو گذرانده و در اوایل شهریور ماه یا دقیق تر بعد از فصل نر کشی تولد می یابند حدود 6 تا 8 ماه زندگی کرده پاییز و زمستان را در داخل کندو گذرانده و در اوایل بهار پس از تولد اولین زنبور ها بتدریج می میرند .
ماه تعداد تخمها
اسفند 15000
فروردین 30000
اردیبهشت 35000
خرداد 40000
تیر 30000
مرداد 20000
شهریور 15000
مهر 10000
آبان 5000
آذر ---------
دی ---------
بهمن ---------
جمع 000/200
نتیجه میگیریم :اگر بخواهیم در بهار جمعیت های قوی داشته باشیم که بتوانند از گلهای در ختان میوه هم عسل جمع کنند باید جمعیتها را اواخر تابستان و پاییز یعنی تقریبا"بلافاصله پس از برداشت آخرین محصول بطور مصنوعی با شربت که از یک کیلو شکر و یک لیتر آب و 200 گرم عسل درست می شود تقویت کنیم تا ملکه گول خورده و به خیال اینکه هنوز از خارج شهد وارد کندو می شود تهداد تخمهایی را که در روز می گذارد کم نکند . زیرا فقط همین تخمها هستند که پس از تولد تمام زمستان تا اوایل بهار زنده می مانند و به جمعیت برای جمع آوری شهد و عسل در فروردین ماه به ملکه برای تخمگذاری مجدد در اسفند ماه قدرت می دهند.
۳۱-زنبور نر معمولا در حدود 3 ماه زنده مانده و آزادانه به هر کندو یی که دلش خواست می تواند وارد یا خارج گردد . کار گران هیچ کندویی مانع ورود و خروجش نمی شوند ولی از اواسط مرداد و اوایل شهریور ماه ناگهان وضع عوض شده و آنهارا به هیچ کندویی راه نمی دهند . سربازان بدون ملاحظه به اصرار شدید نرها برای دخول به کندو آنقدر مانع ورودشان می شوند تا از گرسنگی بمیرند بدین طریق نرکشی شروع شده و انجام می یابد . فلسفه نر کشی را باید در حسابهای دقیق اقتصادی زنبورها جستجو کرد زیرا می دانیم که در پاییز و زمستان هر گز جفتگیری انجام نمیگیرد . نرها که جز جفتگیری کار دیگری انجام نمی دهنند وجودشان در پاییز و زمستان زائد می شود و اگر زنده بمانند کاری جز خوردن عسل ندارند . کار گران با کشتن آنها از تعداد مصرف کنندگان آذوقه زمستانیشان می کاهند بدین طریق جمعیت های زنبور عسل زمستانها را همیشه بدون نر می گذرانند .اگر در پاییز در جمعیتی تعدادی نردیده شود حتما نقص در آن کندو وجود دارد که باید جستجو پیدا و رفع گردد .
32- ملکه حداکثر پنج سال عمر میکند . در تمام مدت زندگیش معمولا یک بار در صورت لزوم 2یا 3 بار آنهم در در هفته اول زندگی پرواز جفتگیریش را انجام داده و در همان پرواز ها حداقل با 12 زنبور نر جفتگیری می کند . نرها در حال جفتگیری به علت انقباض شدید عضلات تنفسشان خفه شده و میمیرند مواد نرینه یا اسپرم به داخل کیسه ذخیره اسپرمی که در بدن ملکه وجود دارد مکیده و تا مدت سه سال در تولید مثل از آن استفاده می شود .
۳۳-هر چقدر تخمگذاری ملکه بیشتر باشد جمعیتش قورتر و پر محصولتر خواهد بود . از مجموع تعداد تخمی که یک ملکه در تمام مدت زندگیش قادر است بگذارد 50در صدش را در سال اول 30 درصدش را در سال دوم زندگیش گذاشته و 20 در صد بقیه را در سالهای بعد (مثلا از قرار سالی حدود 7 درصد ) می گذارد . نتیجه میگیریم . که به نفع زنبوردار است که از هر ملکه حداکثر دوسال استفاده کرده و سال سوم بدون شک و تردید ملکه ء جوانتری را جانشین آن کند در این حال کندو همیشه پر قدرت و قوی و پر محصول خواهد ماند . بعضی ها ملکه را همه ساله عوض میکنند که خیلی بهتر از تعویض هر دو سال یک بار می باشد.
34-ملکه 4تا5روز از تولدش به سن بلوغ رسیده و برای جفتگیری آمادگی پیدا میکند . این آمادگی و قدرت حداکثر 40 روز در وی باقی می ماند و پس از آن برایهمیشه از بین می رود. چنین ملکه ای دیگر نخواهد ملکه ای دیگر نخواهد توانست جچفت گیری کند و بایستی از بین برود . ملکه پس از جفت گیری به کندویش برگشته و 2 الی 3 روز بعد اولین تخمهارا می گذارد. و زنبور نر 12روز تولد به سن بلوغ رسیده و قادر به جفتگیری است . زنبور کارگر با وجود اینکه مثل ملکه ماده است ولی هرگز جفتگیری نمیکند چون قادر به جفتگیری نیست
۳۵-شعاع پرواز زنبور کار گر چهل کیلو متر است که وی بندرت تا این اندازه از کندویش دور می شود معمولا سعی میکند که بیش از 2 کیلومتر از کندویش فاصله نگیرد ولی شعاع پرواز اقتصادیبرایش فاصله کمتر از 700 کیلومتری کندو است چون در اینحال مقدار شهدی که به کندو می آورد بیشتر است . این فاصله هرچه کمتر باشد بهتر است . زنبور نر تا شعاع 60 کیلومتر ی نیز دیده شده .
۳۶-مقدار آب موجود در شهد های مختلف گلها متفاوت بوده و بطور متوسط 70 درصد است که زنبورها پس از حمل آن به کندو با گرفتن مقداری از آبش آنرا غلیظ نموده و شهد را تبدیل به عسل می کنند . در عسلی که در ایران تهیه می گردد حدود 24 درصد آب وجود دارد . زنبورها در هوای اشباع شده شمال ایران قادر نیستند بیش از این آب آنراتبخیر کنند به همین دلیل عسلهای شمال ایران رقیق ترند .
۳۷-از جمله خواص عسل این است که ذرات اب موجود در هوا را بشدت بخود جذب می کند و در نتیجه رقیق می شود . بنا براین عسل را چه در شمال و چه در مرکز و چه در نقاط مرطوب و چه در نقاط خشک باید فقط در ظروفی با سرپوش محکم نگهداری کرد وگرنه ذرات آب موجود در هوا را کمکم بخود جذب کرده و مثل آب رقیق می گردد .
38-گرده گل سلول جنسی نر گیاه بوده و تعداد آن در گیاهان مختلف فرق می کند بطور مثال هر گل قاصد دارای 240/000 و گل فندق 4000/000 گرده می باشد یک گل ذرت حتی 50/000/000 عدد گرده دارد مقدار مواد پرتئینی در گرده بیدمشک از این قائده مستثنا است و مواد پرتئینی آن تا 51/2درصد هم می رسد . این موضوع باعث ارجحیت گرده گل بیدمشک بر گرده خیلی از گلها می گردد و به همین دلیل هم کاشت در ختهای بیدمشک در نزدیکی زنبورستانها همیشه توصیه می شود
39- پنجره ملکه فحه ای میله میله ای است که بین طبقه ی پایین و طبقه بالای کندو گذاشته می شود . فواصل بین دو میله 4/2 میلیمتر است . دلیل استفاده از آن در زنبورداری این است که ملکه قطر بدنش به علت تخمدانهای فعال و بزرگ از 4/2 میلیمتر بزرگتر بوده در نتیجه نمی تواند از پنجره گذشته به طبقه بالا برود . بنا براین ملکه ناچار است فقط در پایین مانه و همچنان تخم گذاری کند . ولی کار گران که قطر بدنشان کمتر است خیلی راحت می توانند از آن بگذرند .
الف- طبقه پایین که ملکه برای تخمگذاری در آنجاست
ب- طبقه بالا که ملکه در آنجا راه نداشته و تنها کار گرانند که می توانند به آنجا بروند . زنبور های نر هم بعلت کلفتی بدنشان نمی توانند بداخل طبقه بالا راه یابند طبقه بالا را ما اطاق عسل می نامیم . با در نظر گرفتن اینکه زنبور عسل عادت دارد که عسلش را همیشه در بالا ترین نقطه ی کندو ذخیره کند در طبقه بالا فقط عسل جمع می شود و ما هنگام برداشت محصول براحتی میتوانیم عسلهای طبقه دوم را برداریم بدون اینکه باعث ناراحتی جمعیت گردیم .
40-تنهاجمعیتهایی که در اواخر تابستان پس از برداشت آخرین محصول به کمک شربت تقویت شده اندو در پاییز و زمستان قوی و یا حتی خیلی قوی باشند( مثلا در اول بهمن ماه هشت قاب زنبور داشته باشند ) قادرند در اول بهاراز گلهای درختان میوه یک محصول کامل عسل بدهند . چنین جمعیتی در تابستان (در صورت وجود گل به اندازه لازم )یک محصول دیگر هم می دهند . جمعیت های ضعیف شهد گلهای در ختان میوه را مصرف ازدیاد داخلی یعنی رشد خود کرده و دیگر به جمع آوری عسل از آن نخواهند بود . در نتیجه مقدار محصول سالانه شان خیلی کمتر است .
4۱-قاب عسل که دو طرفش پر از عسل سر پوشیده باشد هر دسی متر مربعش حدود 230 گرم عسل دارد (دسیمتر مربع معادل سطحی است که 10 سانتیمتر طول و 10 سانتیمتر عرض داشته باشد)
42-در هر موقع از سال که مقدار ذخیره ی یک کندو کمتر از سه کیلو باشد بایستی فوری به جمعیت آن تغذیه ی دستی داد . در غیر این صورت ملکه مقدار تخمگذاری را کم کرده و ممکن است حتی کاملا آنرا متوقف کند . که نتیجه آن برای جمعیت و ناتوانی و برای زنبورداری بی محصولی یعنی خسران و زیان مالی است .
43-جمعیت قوی زمستانی به جمعیتی میگوییم که در اواسط زمستان زنبور های آن دو طرف 7 تا 8 قاب را بپوشانند که در این حال زنبور هایش تقریبا معادل 9000 عدد خواهد بود .
44-قبل از شروع زمستان همه جمعیتها باید تغذیه شوند مقدار لازم برای تغذیه جمعیتها متناسب با ضعف و قدرت آنهاست و برای یک جمعیت 7 تا 8 قابی مقدار10 کیلو شکر باید در نظر گرفت .
در مهر ماه در مقابل هر قاب زنبور 1.5 کیلو شکر توصیه می شود بدین طریق که پانزده روز پس از دادن آخرین شربیت تحریکی مقدار ی شکر و آب ولرمرا با حجم مساوی (مثلا یک کیلو شکر با یک لیتر آب )و کمی عسل مخلوط کرده و خوب بهم زده دو باره روی آتش بگذارید تا فقط ولرم شود یعنی وقتی که انگشت را داخل آن فرو بردید آنرا کمی گرم حس کنید و مخصوصا بتوانید انگشتان را براحتی متها داخل آن نگهدارید . از این شربت هر شب نیم لیتر به جمعیت بدهید تاهمه شکر حساب شده را (در یک جمعیت نسبتا قوی حدود 8 کیلو باید باشد ) به آنها داده باشید . با چنین ذخیره ای جمعیتها می توانند زمستان رابدون تشویش بگذرانند از جوشانیدن شربت یا حتی آب به هر عنوان که باشد خود داری کنید که در زمستان از گرسنگی باعث مرگ جمعیت هایتان خواهید شد . چون شربت جوشیده یا حتی که با آب جوشیده درست شود در زمستان متبلور و غیر قابل خوردن برای زنبورها می گردد باصطلاح شکرک می زند .
محاسبه مقدار غذای زمستانی لازم بدین طریق انجام می گیرد که مثلا اگر کندویی احتیاج به 12 کیلو ذخیره زمستانی داشت و داخل آن د رمهر ماه 8 کیلو عسل موجود بود به چنین کندویی باید معادل 4 کیلو شکر که 6 لیتر شربت می باشد رسانده شود .
45-بعداز برداشت آخرین محصول عسل در مرداد یا شهریور ماه مقدار عسلی را که یک جمعیت که در زمستان 8 قابی باشد بطور متوسط تا رسیدن اولین گلهای بهاری می خورد بطور خیلی تقریب به قرار زیر است :
مهر ماه 500گرم
آبان ماه 500گرم
آذر ماه 500گرم
دی ماه 500گرم
بهمن ماه 1000گرم (به علت شروع تخمگذاری )
اسفند ماه 2000گرم
فروردین ماه 5000گرم
46-وقتی گرما ی هوا از 8 درجه بالاتر رفت زنبورها کندوها را رها کرده و به جستجو ی گرده و شهد می پردازند . در چنین حرارتی هنگام ظهر می توان کندوها را خیلی سریع کنترل کوتاهی نمود هر گاه نقصی دیده شد در دفتر چه مخصوص همین کار یاداشت و در اولین فرصت بعدی رفع نقص نمود .
47-وزن مخصوص عسل 1/4و PHآن 4 است . وزن مخصوص موم 0/96و سبکتر از آب است بطوری که هر گاه یک قطعه موم را در آب بگذاریم در سطح آن شناور می گردد. نقطه ذوب آن 63 درجه می باشد . وزن مخصوص زهر زنبور عسل 1/3 و PHآن 5/2 است . نقطه ذوب بره موم 83 درجه سانتیگراد می باشد.
48 اندازه قابهای متداول در ایران به قرار زیر است:
نوع کندو عرض قاب آن به میلیمتر طول قاب به میلیمتر شکل کندو
نرمال 223 370 مربع
لانگستروت 232 448 مستطیل
دادانت 300 435 مربع
49-قطر سلولهای مومی کار گران 5/3و سلولهای نر 6/9میلیمتر و عمق هر دو ی آنها 12 میلیمتر است . زنبورها عمق سلولهایی را که داخلشان عسل می خواهند بگذارند تا 18 میلیمتر هم ممکن است برسانند .
50-تعداد زنبورهایی که دو طرف یک قاب یا شان نرمال را کاملا پر کرده اند 1500 عدد می باشد یعنی هر طرف حدود 750 عدد است .
51- مدت عمر سه نوع زنبور عسل در جدول زیر خلاصه می گردد :
نوع زنبور تعداد روز از تخم تا زنبور کار گر تعداد روز از زنبور کامل تاقادر به پرواز از پرواز تا مرگ
بهاره 21 21 3تا4هفته کارگر: پاییزه 21 21 3تا4هفته
نر 24 10 حدود 3 ماه
ملکه 16 4 تا 5 سال
52-وزن مقدار گرده گلی را که هر بار با خود به کندو حمل میکند برابر نصف وزن خودش یعنی حدود 40 میلی گرم است .وزن شهدی را هم که وی هر بار به کندو می آورد نیز در همین حدود می باشد .
53-برای تشخیص عسل رسیده ار عسل نارس قاب محتوی عسل را با دست چپ کمی کج گرفتهد و با دست راست ضربهد ای محکم روی دست چپتان وارد کنید . اگر عسل به صورت قطراتی از قاب بیرون ریخت عسل نارس بوده واگر نریخت رسیده است . اعتقد عامیانه مردم مبنی بر اینکه زنبورها عسل رسیده را موم می پوشانند و عسلی را که سر ش پوشانده نشده نارس است صحیح نیست . زیرا نژادهایی از زنبور عسل وجود دارند که اصلا سر سلولها رای پر از عسل را هر گز نمی پوشانند .
54-زنبور سوراخها یا درزهای جدار کندو را که قطر پهنای آن از 4میلیمتر کمتر باشد با بره موم و هر گاه بیش از 7 میلیمتر باشد با موم خالص مسدود می کند و سوراخهایی که قطرشان بین 4 تا 7 میلیمتر باشد و همچنین سوراخهای کف کندو را دست نزده و بحال خودشها می گذارد.
55- یک جفت تخمدان ملکه جمعا"دارای 350 لوله است که در انتهای آنها تخم تولید می شود برای اینکه ملکه در شدت فعالیتش 2500 عدد تخم در 24 ساعت بگذارد باید هر یک از این لوله ها در روز 7 عدد تخم درس کنند . بنا براین هر لوله یک تخم در 3/5ساعت می سازد.
56-زهری که از نیش زنبور عسل خارج می شود از لحاظ ترکیبات شیمیایی از خانواده زهر مار است 20 عدد نیش زنبور در فاصله کوتاه قادر است یک انسان را بکشد اسب حساسیت زیادتری به زنبور عسل داشته و فقط با 6 نیش تلف می گردد . زهر زنبوردر زنبوردارها موثرنیست چون بدن آنها بتدریج مصونیت پیدا می کند .
57- زنبور ها دو نوع پستانک یا سلول ملکه می سازند :
الف -وقتی که خودشان تصمیم به تعویض ملکه ضعیف یا ناقصشان بدون بچه دادن را بگیرند . در اینحال پستانک را در وسط قاب درست میکنند.
ب-هنگامی که بخواهند بچه بدهند پستانک یا پستانها را در حاشیههای قاب می سازند.
58- در اواخر زمستان اگر مایل بودید بدانید که در کندویی آیا ملکه تخم گذاری را دوباره و پس از گذراندن دوره استراحت پاییزی و زمستانی از سر گرفته یا خیر می توانید این کار را با نگاه کردن به سوراخ پرواز کندوی مورد نظر انجام دهید. بدین طریق که اگر زنبورهای کارگر را در حال حمل گرده ی گل وسیله دو پای عقبشان به کندو دیدید مطمئن باشید که ملکه در حال تخمگذاری است و دیگرباز کردن کندو و ناراحت کردن زنبور ها لزومی ندارد .
59-بر خلاف مشهور عسل مدفوع زنبورنیست بلکه زنبور عسل شهد را به وسیله خرطوم و دهانش از روی گلها جمع آوری و به کیسه ی عسلی که در داخل شکمش قرار دارد انتقال داده و پس از آنکه کیسه مزبور پر شد (ظرفیت کیسه عسلی 40 میلی گرم )به کندو برگشته از راه دهان و خرطوم آنرا برگردانده در داخل سلولهای شش گوشه ای شانها بطور موقت انبار میکند . هنگام شب که وی به دلیل تاریکی قادر به خروج از کندو نیست همراه با سایر زنبورها آنرا از داخل سلولها برداشته و با چند بار بلعیدن و بیرون دادن آبش را گرفته شهد را غلیظ و تبدیل به عسل می کند .
60- رنگ و مزه و بوی عسل هیچ ارتباطی با نژاد زنبور ندارد تنها به گلهایی بستگی دارد که زنبور شهد ها را از آنجا جمع آوری میکند . مثلا عسل اسپرس خیلی خوشمزه و عسل گل آفتابگردان بی مزه است و هر دو هم خالصند.
61-عسلی که شکرک بزند حتما عسل خالص و عسلی که شکرک نزند ممکن است خالص یا ناخالص باشد . بطور کلی همه عسل های خالص شکرک می زنند ولی مدت لازم برای شکرک زدن عسلهای مختلف باهم فرق می کند. بطور مثال عسل کلزا چند روز پس از اکستراکتور کردنش شکرک زده و عسل اقاقیا به چهار سال وقت احتیاج دارد تا شکرک بزند .
62- زنبور عسل فقط در حال پرواز قادر به دفع مدفوع است به همین جهت هرگز در داخل کندو مدفوعش را دفع نمی کند و لو اینکه یکماه یا بیشتر نتوانند کندویش را ترک نمایند .
63- در فصل گل و شکوفه زنبورهای کارگر که عسلدانشان پر از شهد یا عسل باشد می توانند به هر کندو که مایل باشند وارد شوندولی قبل از خروج به وسیله سربازان محافظ بازرسی می شوند و تنها هنگامی به آنها اجازه خروج داده می شود که تمام عسلهایشان را داخل سلول گذاشته و عسلدانشان هنگام خروج خالی باشد
64- زنبور نر هرگز نیش نمی زند چون اصلا" نیش ندارد .
65- هر گاه حیوان کوچکی مثل پروانه یا زنبور زرد وارد کندو شود زنبورهای عسل رویش ریخته وآنرا می کشند . پس از کشتن هم جسدش را به خارج حمل و در نقطه ای دور از کندو پرتاب می کنند ولی اگر حیوانی که وارد کندو شده بزرگ باشد (مثل موش )زنبورها آنرا پس از نیش زدن و کشتن نمی توانند به خارج از کندو حمل کنند . برای اینکه جسم مزبور در کندو نگنددو باعث تعفن نگردد وی را مومیایی می نمایند . بدین طریق اگر آن جسم سالها در کندو باقی بماند هرگز نپوسیده و بویی از خود نخواهد داد.
66- همه زنبورهای یک بچه به محض خروج از کندو همراه ملکه شان تمام خاطرات مربوط به کندو ی سابق را از مغزشان شسته می شود بطوری که زنبور های دیگر قادر به بازگشت به کندویشان نیستند . تنها وقتی که ملکه شان به دلیلی کشته شده یا انسان عمدا" ملکه را از داخل بچه بردارد خاطرات کندوی سابق دوباره به مغزشان برگشته و می توانند به کندوی خود برگردند.
67- قدرت بینایی زنبور عسل خیلی ضعیف تر از قدرت بینایی چشمهای سالم می باشد و معادل قدرت دید انسان که خیلی نزدیک بین باشد و بخواهد جسمی را از دور بدون عینک ببیند.
68- درباره ی تشخیص رنگهای مختلف وسیله زنبور عسل عده زیادی از دانشمندان تحقیقات جالبی انجام داده اند بطور ی که امروز قادریم جوابهای قاطعی به این موضوع بدهیم .
چشمهای زنبور عسل عدهای اززنگها را مثل زرد سبز آبی و آبی را همان رنگی می بیند که چشمهای ما هم تشخیص می دهند . وی رنگهای پرتقالی و سبز را به رنگ زرد می بیند و بنفش را آبی تشخیص می دهد. زنبور عسل رنگهای خاکستری و سیاه و قرمز را نمی تواند از هم تشخیص دهد و هر سه را خاکستری می بیند . ولی چشمهای آنها قادرند تعداد زیادی از رنگها ی ما وراء بنفش را ببینند چشمهای ما قادر یکی از آنها هم نیستند.
69- زنبور عسل دارای 5 عدد چشم است دو چشم مرکب که در دو طرف سرش قرار داشته و در و در زنبور نر هر یک تقریبا از 10000 چشم ساده و در کارگر و ملکه هر یک از 5000 چشم ساده تشکیل می شوند و بعلاوه سه عدد چشم ساده که در وسط پیشانیشان قرار دارند .
70- بره موم در زندگی زنبور عسل همان نقشی را بازی میکند که الکل در زندگی ما یعنی مثل الکل خاصیت میکروب کشی دارد و زنبور عسل از آن به همین منظور استفاده میکنند بعلاوه همانطور ی که قبلا هم گفته شد زنبور عسل با بره موم همه درزها و سوراخهای جداره کندو را که قطرشان کمتر از 4 میلیمتر باشد پر کرده و مانع کوران هوا می شود.
71- زنبور عسل در مقابل جریان هوا عاجز است . در حالی که بزرگترین سرما را در داخل کندو تحمل می کند کوچکترین جریان هوا می تواند بتدریج تمام زنبورهای یک جمعیت را نابود کند .
72-گوش یا وسیله شنوائی زنبور عسل روی پاهایش قرار داشته و به کمک آن می تواند بعضی از صدا ها را گرفته و تشخیص دهد.
73- حس بویایی ولامسه ی زنبور عسل در شاخکهای آن قرار دارند . به کمک شاخکها می تواند راه خود را در داخل کندو و با با لمس کردن پیدا کرده و دائما بوی ملکه را نیز دریافت کند.
74- آزمایشهایی که برای محاسبه و اندازه گیری همه ی عواملی که در گرده افشانی گلها ی درختان میوه و انواع شبدرها انجام شده نشان داده که بطور کلی متوسط 1درصد مجموعه گرده افشانی ها باد و 6 درصد ش را همه ی حشرات منهای زنبور عسل و 93 درصد باقیمانده را زنبور عسل بتنهایی انجام می دهد .
75- زنبور عسل برای اینکه 1 کیلو موم ترشح کند باید 12 کیلو عسل بخورد .
76-زنبورداری در زمان هخامنشیان در ایران بسیار رایج بود و به جای شکر از عسل در ساختن شیرینی های مختلف استفاده می کرد ند .
77- بهای یک من (6 کیلو)عسل در زمان سلطنت کریمخان زند 600 دینار بوده (یک ریال یا یک قران معادل 1000 دینار )
78- یک جمعیت معمولا سالانه حدود 200 گرم و یک جمعیت خوب تقریبا 400 گرم و حد اکثر سالانه 500 گرم موم محصول می دهد .
79 - یک ملکه متوسط در اولین سال زندگی حدود 170/000عدد تخم می گذارد
80- شهر کوچک و 6000 نفری خوانسار دارای 21000 کندوی زنبور عسل است .(سال 1345)اگر افراد هر خانواده در این ناحیه را بطور متوسط 6 نفر حساب کنیم به هر خانواده 21 کندو و یا اینکه به هر نفر 3/5 کندو می رسد . چنین نسبتی در هیچیک از شهر های اروپا و آسیا و شاید هم در سایر نقاط جهان دیده نمی شود . از این لحاظ خوانسار یک حالت استثنایی دارد و افتخاری است برای شغل زنبور داری ایران .
81 - مقدار موم خالص برای ساختن هر دیواره 50 الی 60 گرم است . مصرف کردن مقدار زیادتر موم برای هر دیواره دلیل ناشی بودن سازنده آن است .
82-تعداد کروموزهای ملکه و کارگران هر کدام 32 عدد و تعداد کروموزهای زنبور نر فقط 16 عدد است کروموزها خواص ارثی را از نسلی به نسل بعد انتقال می دهند.
83-از هر شان حد اکثر 3 سال می توان در کندو استفاده کرد. بعد از این مدت شانها بیش از حد سیاه شده و به صورت محلی مساعد برای زندگی و ازدیاد انواع و اقسام میکروبها و ویروسها در می آید . بنابراین هر سال 1/3شانها ی موجود ه در همه کندو های زنبورستان باید عوض و ذوب و تصفیه گشته و در بهار به وسیله دیواره ها جانشین گردند.
84 - هر جمعیتی که بچه بدهد معمولا" در آن سال عسل کمی خواهد داد و یا حتی خیلی از مواقع اصلا " عسل نمی دهد ولی اگر یک محصول تابستانی و بویژه محصول پاییزی مثل اسپرس و یا آویشن (در دامنه کوه دماوند )وجود داشته باشد در آن حال وضع بکلی عوض می شود . جمعیت خواهد توانست هم در بهر بچه بدهد و هم در آخر سال عسل بدهد . در چنین اغلب بچه نیز محصول عسل کوچکی جمع می نماید .
85 - آنچه که یک جمعیت زنبور عسل برای زندگی بدان نیاز دارد عبارت است از :عسل . گردهگل و آب . آنچه که جمعیت برای قوی شدن بدان نیازمند است علاوه بر سه عامل مذکور عبارت است از ملکه جوان و استعداد نژادی جمعیت و آنچه که وی برای دادن محصول جالب احتیاج دارد علاوه بر 5 عامل گفته شده عبارت است از زنبور دار با تجربه و چند مهاجر در هر سال با جمعیتها به نقاط پر گل .
86 - هر گاه تعداد زنبور های یک جمعیت 15/000 بود و این جمعیت در روز 1 کیلو عسل جمع کرد وقتی که تعداد زنبورهای همین جمعیت 2 برابر یعنی 30/000 بشود . مقدار عسلی که معمولا "جمع می کند 2 برابر نیست بلکه سه برابر یعنی 3 کیلو در روز خواهد شد .
87 - هنگامی که می خواهیم سن ملکه را حساب کنیم سال تولدش را به حساب نمی آوریم .
88 - برای داشتن یک زنبور ستان پر محصول 4 عامل زیر لازم است :
الف - هوای خوب و مسائد
ب - گلهای فراوان
ج - جمعیتهای فعال و سالم
د - مهاجرت دادن جمعیتها به نقاط پر گل
89 - جمع آوری عسل بهاره را زنبور با گل بید مشک معمولا" شروع و با گل اقاقیا به پایان می رساندد . گلها ی همه درختان میوه عسل بهاره تولید میکنند . جمع اوری عسل تابستانی و پائیزی را زنبور عسل بعد از گل اقاقیا شروع و در شرایط ایران مرکزی و غربی با گل آویشن ختم می نماید.
90 - هر چه از شمال کره زمین به جنوب برویم قد نژاد های مختلف زنبور عسل کوچکتر و برعکس خورطومشان درازتر می گردد. بطور مثال درازای خورطوم نژاد زنبور عسلی که در شمال سیبری زندگی می کند 5/7میلیمتر و در نژاد زنبور قفقازی 7/3 میلیمتر است. زنبورهای خرطوم دراز می توانند از یک عده از گلها شهد جمع کنند که زنبور های خرطوم کوتاه نمی توانند . بنا بر این هر چه خرطوم درازتر باشد محصول می تواند زیاد تر شود.
91 - نژاد های زنبور عسل مناطق شمالی جهان حداکثر فاصله ای را که به کمک رقص می توانند به سایر زنبورها ی کندوی خودشان نشان بدهند 500 متر است و حال آنکه نژاد های زنبور عسل مناطق جنوبی معمولا ذتا فاصله 3 کیلومتری و در حال استثناء تا 11 کیلومتر را نیز نشان می دهند .
92 - برای جلوگیری از فرار بچه زنبوری که روی شاخه نشسته اند با یک آبپاش به طرز ملایم رویشان آب میریزیم بالهای زنبور های خیس شده نخواهند توانست پرواز کنند ولی شما هم باید هر چه زودتر به کمک یک کندو ی خالی و یا سبد بچه ها را بگیرید و زیاد روی شاخه ها معطلش نکنید.
93 - هر گاه گل در منطقه ای که کندوها قرار دارند تمام شود و یک هفته بعد یا کمی دیرتر انتظار گلهادیگری را داشته باشید در این مدت می توانید جمعیتها را با شربت یک به یک (1کیلو شکر و یک لیتر آب ) هر شب به مقدار نیم لیتر تغذیه کنید تا کمبود شهد باعث توقف تخمگذاری ملکه نگردد . چون دوباره وادار کردن ملکه به تخمگذاری کار مشکلی است و توقف تخمگذاری به جمعیت صدمه می زند.
94 - بعد از مهاجرت یا کوچ وقتی که سوراخ پرواز کندو ها را باز کردید معولا"زنبورها در روز اول 4 متر و روز دوم 1000 متر را از کندو هایشان دور می شوند از روز سوم فواصل بیشتری را هم می توانند طی کنند . البته این در صورتی است که هوا خوب باشد . در هوای نا مناسب حداکثر 300 متر از کندو هایشان فاصله می گیرند .
95 - ملکه و زنبور کارگر هم پدر دارند و هم مادر ولی زنبور نر پدر ندارد فقط مادر دارد چون ملکه زنبور های نر را از تخم باکره زائی تولید می کند .
96 - برای طویلتر کردن مدت گل دادن گیاهان یکساله در آب و هوای مساعد می توان بذر شان را در فواصل زمانی متفاوت کاشت مثلا"هر 10 روز مقداری از بذر شان را بکاریم. طویلترکردن مدت گل دادن یک گیاه معادل است با طویلتر کردن مدت بهربرداری از شهد وسیله زنبور عسل و در نتیجه بالابردن محصول عسل در هر کندو.
97 -برای طویلتر کردن مدت گل دادن گیاهان چند ساله مثل درختان آنها را در ارتفاعات مختلف و یا در آب و هوا متفاوت کاشت مثلا" تا آنجائی که ممکن باشد هم در منطقه سرد سیر و هم در نقاط نسبتا" گرمسیر
98 - برای طویلتر کردن مدت گل دادن یک گیاه چند ساله بخصوص دریک منطقه معین باید زود رس و میان رس و دیر رس همان گیاهی را در آن منطقه کاشت میشود مثلامانند سیبهای زود رس میان رس و دیر رس را که همه ما می شناسیم زمان گل دادناشان باهم (البته فقط چند روز )تفاوت دارد
99 - طویلتر کردن دوران گل دادن یک منطقه به مدت فقط 8 روز معادل است با مقدار زیادی اضافه محصول برای زنبور دار.
100 - زنبور برای این که کیسه عسلیش را با شهد پر کند باید روی 100 الی 500 گل بنشیند و از شهدشان بمکد.
101 - یک ملکه خوب هنگامیکه مشغول فعالیت زیاد تخمگذاری است در هر 24 ساعت معادل 4/25 برابر وزنش غذا می خورد .
102 - وزن یک کارگرمعادل0/125گرم است بنا براین وقتیکه بچه ای به وزن یک کیلو گرفتید در این بچه 8/000زنبور عسل وجود دارد .
103 - یک جمعیت قوی که دارای 50/000کارگر باشد در صورت وجود شکوفه های کافی می تواند 3 کیلو عسل جمع کند .
104 - زمانی که گرمای هوا به 8 درجه و کمتر نزول و یا از 37 بالا تر رود زنبور دیگر کار نمی کند . بهترین گرما برای فعالیت زنبور ها 20 تا 25 درجه سانتی گراد است .
105 - یک جمعیت قوی در تابستان حدود 200 لیتر هوا در هر 24 ساعته مصرف می کند . و در حال آنکه مصرف 24 ساعته آن در زمستان از 10 لیتر تجاوز نمی نماید.
106 - یک ملکه خوب در تمام مدت زندگیش می تواند تا حدود 500/000عدد تخم بگذارد
107 - هر زنبور نر در مدت زندگیش حدود 8 میلیون نطفه یا اسپرم ماتوزوئید تولید می نماید.
108 - زنبور عسل در گرمای کمتر از 8 درجه قادر به پرواز نیست چون ماهیچه هائی که پرهایش را بحرکت در می آوردند در گرمای مذکور فلج هستند.
109 - برسیهای مقایسه ای نشان دادند که محصول باغها میوه ای که داخلشان کندو های زنبور عسل گذاشتیم تا 8 برابر محصول باغها ی میوه ای که هیچ نوع دسترسی به زنبور عسل نداشته بالا رفتند .
110 - موم در 63 و بره موم در 72 درجه سانتیگراد ذوب می گردد.
111 - هر زنبور قادر است در تمام مدت عمرش 30 کیلومتر پرواز کند و جمعا"تا 1/25گرم شهد از روی گلها جمع آوری نماید.
112 - مصرف عسل زنبورهای نر خیلی زیاد است بطوری که هر 1000زنبور نر ماهیانه بیش از 7 کیلو عسل می خورد .
113 - تولید جهانی عسل در حال حاضر 1/202/000تن است که وسیله 6/5میلیون نفر زنبوردار و 50 میلیون جمعیت زنبور عسل تولید می گردد.
114 - بزرگترین تولید کننده عسل جهان روسیه با 10 میلیون جمعیت است. پس از آن امریکا و چین قرار دارند که هر کدامشان صاحب 5 میلیون جمعیت زنبور عسل می باشد . بعد از آنها کشورهای برزیل . آرژانتین . مکزیک و استرالیا قرار دارند.
115 - تعدادجمعیتهای زنبور عسل ایران طبق آمار سال 1364معادل 1/231/849عدد است که 175029عدد آن در انواع و اقسام مختلف کندوهای بومی و 1056820عدددر کندوهای جعبه ای زندگی می کنند .
116 - مکزیک .چین. استرالیاوآرژانتین بزرگترین صادرکنندگان عسل در جهانند.
117 - بزرگترین وارد کننده عسل جهان آلمان است بطوریکه 70 درصد کل صادرات جهان را بخود اختصاص داده است و بعدش هم با تفاوت زیاد ژاپن قرار دارد .
118 - بیشترین مصرف سرانه عسل جهان را کانادا ئیها دارند . هر کانادائی بطور متوسط سالیانه بیش از یک کیلو عسل می خورد . بعد از آلمانیها هستند که سالیانه هر آلمانی حدود یک کیلو عسل مصرف می کند .
119 - بمحض این که گرمای هوا خارج از کندو تا 8درجه بالا ی صفر تنزل کرد زنبور در داخل کندو فورا"به خوشه زمستانی می روند.
120 - در دوران بچه دهی 9 روز پس از تخمگذاری سر اولین ملکه بسته شده و جمعیت بچه می دهد .
121 - هنگامبچه دادن حدود 50 درصد جمعیت کندو را با ملکه ترک می کنند . سن این زنبور ها بین 2 تا 23 روز است . ولی سن بیشترین تعدادشان بین 9 تا 12 می باشد . این در ست همان سنی است که زنبورها قدرت زیادی برای ترشح موم دارند . بهمین دلیل هم همیشه بچه زنبورها استعداد زیادی برای ترشح موم و ساختن شان از خود نشان می دهند . البته در صورت لزوم همین زنبور ها قادر به انجام کارهای دیگر نیز هستند.
122 - پس از اینکه اولین تخم داخل سلول ملکه گذاشته شد زنبور ها جیره غذایی ملکه را کم نموده و به آن تنها مقداری ژله روآیال می دهند . این کار ضمن کم شدن تعداد تخمگذاری ملکه باعث لاغرشدن و وزن کم کردن سریع ملکه نیز می گرددبطوریکه پس از 9 روز وزنش نصف می شود . از این هنگام ملکه بدلیل سبک شدن (گواینکه بزحمت )ولی بهر حال دوباره قادر به پرواز می گردد.
123 - زنبور کار گر در حالت طبیعی در سن 6 روزگی اولین پرواز جهت یابی را در اطراف سوراخ پرواز کندویش انجام می دهد .
124 - در صورت غیر طبیعی بودن وضع و لزوم بیش از حد کار گران خواهند توانست حتی در اولین روز پس ازتولد نیز پرواز نمایند .
125 - مقدار عسلی را که زنبورهای یک بچه 3 کیلوئی با خود در کیسه عسلشان حمل می نمایند حدود یک کیلو گرم می باشد.
126 - بهترین جمعیتها برای زمستان گذرانی معمولا"قویترین جمعیتها هستند که در بهار هم همیشه بیشترین محصول عسل را می دهند.
127 - ملکه در تمام مدتی که تخمگذاری می نمایدمنحصرا" با ژله روآیال تغذیه میگردد ولی در زمستان که فعالیت تخمگذاری ندارد غذایش مخلوطی از ژله روآیال و عسل می باشد .
128 - ارتفاع سوراخ پرواز در زمستان 7 میلیمتر و در تابستان 20 میلیمتر است .
129 - برای تولید ملکه باید تا شعاع 4 تا 7 کیلومتر خالی از زنبور های دیگر و کندوهای دیگر باشد ولی در تولید ملکه بمنظور بهتر کردن نژاد این شعاع باید به 10 کیلومتربهتر 20 کیلومتر برسد .
130 - حداکثر طبیعی شعاع پرواز کار گران 4 کیلومتر ملکه باکره 5 کیلومتر و زنبور نر 16 کیلومتر می باشد زنبور نر بطور خیلی استثنائی تا شعاع 65 کیلومتری کندویش نیز پرواز نموده است .
131 - مشکلترین کار برای زنبورها تولید و ترشح ژله روآیال است که بیش از همه در بهار انجام می گیرد . بهمین دلیل هم زنبور های بهاری که مجبور به انجام چنین کارمشکلی هستند عمر کوتاه تری نسبت به زنبور های زمستانی دارند .
132 - 75 درصد زهر زنبور عسل را مواد مختلف پروتئینی تشکیل می دهند . قسمت اعظم این مواد در بدن ما و سایر پستانداران تولید نمی شوند . بهمین دلیل هم بدن ما پس از نیش خوردن باد می کند . باد کردن دفاع بدن در مقابل مواد پرتئینی نا آشنا است . با باد کردن بدن سعی میکند که مانع ورودش به داخل خون گردد.
133زنبور نر حداکثر تا 3 ماه هم می تواند زندگی کند . تنهادرصورت بی ملکه بودن جمعیت زنبورهای نر مدت بیشتری زنده می مانند .
134جمعیتهای زنبور عسل باید در بهار و تابستان زنبور نر داشته باشند . در اواخر تابستان و یا حتی اوایل پائیز در بعضی از جمعیتها هنوز تعداد محدودی از زنبور نر می توانند زندگی کنند ولی همه جمعیتها ی سالم نیمه دوم پائیز و تمام زمستان را بدون نر می گذرانند .
135هر گاه در محلولی مقدار قندش کمتر از 4 درصد باشد زنبور عسل قادر به تشخیص شیرینی آن نیست و ازنظر ش بی مزه است . یعنی مزه ای همانند آب را خواهد داشت . همین محلول در دهان انسان کمی شیرین است . چون حس چشائی انسان از زنبور عسل قوی تر است .
136 - زنبور کارگر در سنین 15تا20روز پس از تولد کیسه زهریش بیشترین مقدار زهر را دارد. در این هنگام در آن 5/3میلیگرم زهر وجود دارد.
137 - برای اینکه گرده افشانی به نحوه احسن انجام پذیرد باید بطور متوسط در هر باغ میوه 3تا 4 کندو در هر هکتار کلزا 8 عدد کندو با جمعیت قوی گذاشت .
138 - بهترین گرما برای عسل اطاقی است با گرمای 7تا12درجه سانتیگراد .
139عسلک بیشتر منابع زیر تامین میگردد.
الف - از خوشه غلاتی که بدلیل بیماری رویشان قارچmutter kronsمع شده باشند .
ب - از مدفوعات بعضی از شپشکهاکه معده هایشان قادر به جذب بعضی از قندها نیستند.
140 - غلظت گاز کربنیک یا گاز زغال (co2 )در هوا فقط 0/03درصد است. ولی زنبورها قادرند داخل کندو یشان غلظتی تا حدود 15 درصد (500برابر هوا )را نیز تحمل نمایند .
141 - از تمام زنبورهای کار گریک جمعیت آنهائیکه در اسفند ماه تولد می یابند بطور متوسط 35 روز زنده می مانند . متولدین خرداد بطور متوسط 28 روز عمر می کنند.
142 - کار گرانیکه حدود اوایل مردادماه تولد میابند تقریبا"88درصدشان و آنهائیکه بین اول مرداد تا اوایل شهریور متولد می شوند حدود 70 درصدشان در جریان زمستان می میرند .
143 - بطور استثنائی کار گرانی دیده شده اندکه در مهر ماه متولد شده و تا 304 روز زندگی کرده اند .
144 - اولین اثر زنبور عسل که در ایران کشف گردیده دشنه ایست که در لرستان پیدا و روی دسته اش شکل چند زنبور کنده شده است . این دشنه متعلق به حدود 1200سال پیش از میلاد مسیح بوده و در موزه شهر بروکسل پایتخت بلژیک نگهداری می گردد.
145 - طبق مدارک و شواهد موجود بطور خیلی استثنائی ملکه تا 8 سال هم زندگی می کند . ولی مدت زندگی آنها بطور متوسط 3 سال حساب می کنند . عمر مفیدو اقتصادی ملکه 2 سال است من تنها یکبار ملکه ای داشته ام که 6 سال زندگی کرده عمر سایر ملکه هایم همیشه کمتر بوده است .
146 - برای تهیه یک کیلو عسل زنبور باید شهد 20 میلیون گل شبدر را جمع و به کندو حمل کند .
- در این فعالیت 17میلیون گل شبدر بارور شده بذر می دهد.
- یک کیلو بذر شبدر 560/000عدد بذر تشکیل می گردد.
- بنا براین زنبور هنگام تهیه 1 کیلو عسل بیش از 30 کیلو بذرتولید می نماید.
- هر هکتار مزرعه شبدر هنگام بذر پاشی به 20 کیلو بذر احتیاج است .
- بدین طریق زنبور عسل وقتیکه 1کیلو عسل به کندو می آورد و بذر لازم جهت بذر پاشی در 1/5 هکتار را ناخوداگاه تولید می نماید.
147 - پس از تخم پایان جفتگیری حدود 5 میلیون اسپرماتوزوئید (نطفه)داخل کیسه ذخیره ملکه یا spermathicaجای گرفته و 3سال داخل آن زنده می مانند.
148 - عسل ماده ایست با ph=4 بشدت اسیدی . بنا براین باید از نگهداریش در ظروف فلزی خود داری نمود . چون بعد از مدتی فلز خورده و خودش هم خراب می شود . بهترین ظرف برای نگهداری آن ظروف شیشه ای و پلاستیکی می باشند.
149 -عسل بکمک دیاستاز هایش چربیها اطراف قلب را آب می کند. بهمین دلیل مصرف آن به سالخوردگان و بیماریهای قلبی توصیه می گردد تا چربیهای اطراف قلبشان آب شده و قلب آنها بتوانند براحتی و بطور طبیعی فعالیت نمایند .
150 - هر 100 گرم عسل 330 کالری انرژی تولید می نماید .
