آذر ماه
نوع دوم حرکت زنبور برای دسترسی داشتن به عسل است که دستجمعی و بدین طریق انجام میگیرد. پس از تمام شدن همه عسل در منطقه ای از شان که خوشه زمستانی آنجا فرار گرفته است همه زنبورها ی خوشه به آرامی ولی با هم چند سانتیمتر روی همان شان به جلو میروند تا منبع غذایی تازه و دست نخورده دیگری را در اختیار گیرند و بتدریج مصرف نمایند . بعد از اتمام عسل این نقطه باز هم دستجمعی چند سانتیمتر جلوتر میروند . در جریان زمستان آنقدر به این کار ادامه میدهند تا به آخر همان شان برسند . آنگاه باز دستجمعی خود را به قاب پر از عسل مجاور انتقال داده ولی این بار بعد از تمام شدن عسل این نقطه چند سانتیمتر به عقب میروند . باز هم بتدریج آنقدر عقب میروند تا عسل این قاب هم نیز تمام شود و همین طرز حرکت را با سایر شانها ی پر از عسل در تمام مدت زمستان ادامه میدهند. بنا بر این ملاحظه می شود که زنبور در سرما و داخل خوشه زمستانی دو نوع حرکت را انجام میدهد
1-حرکت انفرادی هر یک از زنبورها در داخل خوشه بداخل آن و از داخل خوشه به سطح.
2-حرکت دسته جمعی خوشه روی هر قاب واز یک قاب به قاب دیگر .
زنبورها گرمای لازمه خوشه شان را با خوردن عسل ایجاد میکنند و از آنجایی که به صورت گلوله در می آیند قادر ند گرمای ایجاد شده را داخل گلوله شان حبس نموده و مانع خروج و از دست رفتنش گردند . طبق همه حسابهای ریاضی و فیزیو لوژی بدین طریق موفق میشوند که کمتر ین عسل ممکنه را برای گرم شدن و زنده ماندن وزندگی در زمستان مصرف نمایند . همانطور یکه در بالا ملاحظه کردید تا زمانی که زنبور ها عسل کافی در اختیار داشته باشند شدیدترین سرما نمی تواند صدمه ای به آنها بزند قدرت کنار آمدن باآنرا دارند.آنچه به آنها صدمه زده و می تواند حتی تمام زنبورها ی یک جمعیت را تلف کند جریان هوای(کوران)می باشد که زنبور در مقابل آن هیچ نوع مقاومتی ندارد .بهمین دلیل توصیه می شود که هنگام تمیز کردن کندوها با کمال دقت باید مواظب بود که درزها و سوراخها ئی نداشته باشند . اگر داشتند باید آنها را مسدود نمود و یا کندو را عوض کرد. کنترل هفته ای یکبار سوراخهای پرواز به زنبور دار امکان می دهد اوضاع داخلی کندو هایش را حدس بزند . در صورتی که بعضی از جمعیتها و زنبورهایش را ناراحت روی تخته پرواز دیدشماره کندویش را یادداشت کرده و در اولین فرصت که هوا گرمتر از 10 درجه شد آنرا باز کرده و بسرعت وضع داخلیش را برسی نموده و کمک لازمه را در اختیارآن جمعیت قراردهد. مدت برسی هر کندو باید خیلی کوتاه بوده و مثلا از 2 دقیقه تجاوز ننمایداگر مدت زیادتر باشد گرمای داخل کندو ها باز هم بیشتر پایین میاید . زنبور ها برای اینکه گرمای داخلی را به حد اولیه برسانند ناچار ند مقدار زیادتری از عسلها ذخیره زمستانیشان را خورده و در بدنشان تبدیل به گرما نموده و داخل کندو پخش کنند تا هوا ی داخلی دوباره گرم و متعادل گردد . بدین طریق باز مقدار بیشتری از عسل مصرف میکنند که این به ضررزنبوردار و جمعیت است. اصلا این قاعده کلی است که زنبورها هر باز کردن سر کندو را با خوردن مقداری عسل پاسخ می دهند .بنا براین به صرفه زنبور دار است که چه در تابستان و چه در زمستان تا آنجایی که برایش ممکن است از این کار اجتناب ورزد و تنها هنگامی سر کندورا باز کند که واقعا لازم است. عده ای از زنبورداران کندوهایشان را زیر سقفی که قبلبرای همین منظور ساخته وآماده نموده اند می گذارند تا باران و برف روی کندوها نریزد که البته این کار خیلی بهتر هم هست چون علاوه بر اینکه پاک کردن برف از روی کندو ها دیگرلزومی ندارد. در تابستان هم در مدتی که کندوها هنورز مهاجرت داده نشده اند سایه بان خوبی برایشان میباشد و زنبوردار هم مجبور نیست برای کار کردن با زنبورها در وسط آفتاب مرتب عرق بریزد.
