بیماری کنه واروآ
کنه واروآ به عنوان انگل زنبور عسل در صنعت زنبور داری جهان بسیار مهم محسوب می شود .
کنه واروآ در جهان دارای سه شکل مرفولوژیکی متفاوت است که به عنوان سه گونه معرفی شده اند . در حال حاضر این کنه در تمام قاره های جهان به جز استرالیا وجود دارد و در حال گسترش و استقرار می باشد . کنه های ماده بالغ تخم و مرغی شکل و مسطح می باشند و به طول 1/1 تا 2/1 میلیمتر و به عرض 5/1 تا 6/1 میلیمتر و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز بوده و با چشم غیر مسلح قابل رویت می باشد .
کنه های نر از کنه های ماده کوچکتر بوده (76/0 میلیمتر طول و 71/1 میلیمتر عرض ) به رنگ زرد روشن تا خاکستری روشن هستند . صفحه پشتی بدن کنه تقریبا سطح بدن را پوشانده و قطعات دهانی زیر آن مخفی می باشتند . انتهای پنجه پاهای کنه به شکل بادکش در آمده به طوری که میتوان به راحتی خود را به بدن زنبور عسل بچسباند . به علاوه موهای سطح شکمی آن نیز سخت و محکم شده و قادرند به موهای بدن زنبور عسل چسبیده ، بطوریکه زنبور قادر به جدا کردن آن از بدن خود نمی باشد.
نحوه زندگی کنه واروآ:
کنه واروآ برای تغذیه از خون زنبور عسل جاهای نرم بدن را انتخاب می کند ( بین حلقه های بدن بخ خصوص حلقه اول بین سر و سینه و بین شکم و سینه) و با فرو کردن قطعات دهان خود از خون زنبور تغذیه می کند . کنه به مقدار کم و به دفعات از خون زنبور تغذیه می کند . بیشتر خسارت کنه به لاروهای مسن و شفیره زنبور عسل بخصوص لاروهای نر می باشد.
زنبور کامل نقش میزبان واسطه را بازی کرده و کنه را در روی خود حمل می کند . کنه ماده قبل از بسته شدن سر سلولها وارد سلول شده پس از اینکه لاروها تنیدن پیله را تمام کردند شروع به تخم گذاری می نماید . کنه واروا انگل لارو های زنبور عسل جوان است . مسیر زندگی اش را در داخل حجرات مهر و موم شده سپری می کند و کنه واروآ در دوران بلوغ از حجرات بیرون می آید . زمانی که آلودگی شدید باشد لاروهای زنبوران میمیرند و یا زنبوران ناقص الخلقه به دنیا می آید . کنه واروآ لاروهای نر را به لارو های ماده ترجیح می دهند . کنه های ماده بالغ به روی زنبوران چسبیده از آن ها به عنوان عامل انتقال استفاده می کنند در ضمن از قسمتهای نرم بدن زنبور بخصوص در حد فاصل قصعات کیتینی شکم آنها خون می مکند.طول زندگی کنه واروآ در تابستان دو ماه و در زمستان در کلنی های بدون لارو و شفیره حدود 8 ماه می باشد.
طرز تشخیص کنه واروآ:
طرز تشخیص آلوده بودن یک کلنی به این انگل ساده است . اگر نتوان کنه ها را روی بدن زنبورها مشاهده کرد معمولا وجود زنبوران ناقص الخلقه در کلنی ها به تشخیص وجود این نوع کنه کمک می کند .
در این هنگام که با مشاهده آثار خسارت به وجود کنه در کندو مشکوک می شویم میتوانیم تعدادی از حجرات لارو نر را سر زده و کنه های موجود در کلنی پی برد.
راههای انتشار کنه:
کنه ها از راه های مختلف در بین کندوهای یک زنبورستان و نیز از یک زنبورستان به زنبورستان دیگر منتشر می شوند که این راه ها عبارتند از :
1 – حمل و نقل از نقطه ای به نقطه دیگر
2 – پرواز زنبورهای کارگر و نر در مناطق زنبور داری
3 – زنبوران نر که کنه ها علاه خاصی به آنها دارند به راحتی توسط آنها به کندو های مختلف برده می شوند.
4 – ورود اشتباهی یا در هنگام غارت زنبوران کارگر از کندوهای آلوده به سالم و بالعکس.
5 – بچه کندو های آلوده به کنه که ممکن است چندین کیلومتر از زنبورستان اصلی دور شده و کنه های موجود در مناطق دیگر را آلوده کنند .
6 – خرید و فروش ملکه زنبور عسل و کلنی های زنبور عسل و انتقال آنها بین زنبوردارن.
روشهای مبارزه :
برای مبارزه موثر با کنه واروآ بهتر است این کار در منطقه ای گسترده و بین زنبورستان های مختلف و بطور همزمان صورت گیرد. بهترین زمان مبارزه اوایل پائیز پس از برداشت عسل از کندو هاست . زیرا در این زمان تخمریزی در حداقل است و نوزادان زیادی نیز در کندو یافت نمی شود . کنه واروآ می تواند در کندو تکثیر و تولید مثل کند که در کندو لارو وجود داشته باشد . بهترین زمان مبارزه با استفاده از سموم شیمیایی در هنگام غروب یا صبح زود می باشد یعنی زمانیکه تمام زنبورها داخل کندو می باشند .
داروی کنه کشی که انتخاب و خریداری می گردد باید ضمن اینکه به زنبور عسل صدمه نمیزند قادر باشد بیشترین تعداد کنه را نابود کند و بقایای سمی از خود به جای نگذارد .داروهای تدخینی که به صورت گاز یا دود در می آیند از این نظر موثر تر و کم ضرر ترند زیرا در زمان کوتاهی در کندو و روی کنه ها اثر گذاشته و سپس اثر آنها از بین میرود . قبل از شروع مبارزه حتما باید عسل مازاد بر مصرف زنبورها را برداشت تا مبارزه شیمیایی اثری بر محصول عسل نگذارد . در زیر برخی از مواد یا داروها شرح داده می شود . در ضمن مقدار مصرف دارو برای هر کلنی به میزان جمعیت آن کلنی می باشد .
فولبکس:
این دارو بصورت پودر و نوار های دودزا به مقدار 2-3 نوار در هر کلنی مصرف می شود . مصرف نوارها 2 تا 3 بار به فاصله 7 تا 10 روز توصیه می شود . در بهار مبارزه در چهار نوبت و به فاصله 2 تا 3 روز انجام می شود . برای بچه کندوهای ضعیف نصف نوار و برای کندوهای 7 تا 9 قاب یک نوار و برای کندو های قویتر سه نوار در هر نوبت لازم است .
نوار را باید به یک قاب خالی با سیم آویزان کرد و با یک چراغ الکلی روشن کرد. پس از بستن درب کندو ، پس از بستن درب کندو ، تمام سوراخها و درزهای کندو را باید گرفت تا دود حاصله هدر نرود . پس از یک ساعت درب کندو را باز می کنیم و صبح روز بعد کف کندو را تمیز میکنیم .
پریزین :
این دارو به شکل مایع است . کنه کشی سیستمیکی که به صورت امولسیون وارد بازار شده است . امولسیون پریزین را به نسبت یک به پنجاه در آب حل نموده و 50 سانتیمتر مکعب از محلول رقیق شده جهت یک کندو مورد استفاده قرار می گیرد . برای گرفتن نتیجه بهتر از مصرف پریزین باید تمام لاروها از کندو خارج کرده و در دو نوبت به فاصله 4 روز در روی توده زنبور عسل در داخل کندو پاشیده می شود .
آپیتول :
کنه کشی است سیستمیکی که به صورت پودر به بازار عرضه شده است .
آپیتول را به دو روش برای کنترل کنه واروآ به کار میبرند . یکی از طریق خوراندن شربت به زنبوران است که بسته های 10 گرمی آپیتول را در 3 قاشق غذا خوری آب ولرم کرده و با 5/2 لیتر شربت مخلوط می کنند. این شربت را به مقدار 5/0 تا 1 لیتر ( بسته به اندازه کلنی) به زنبوران کندو می خوارنند .
روش دیگر پاشیدن روی زنبوران کندو است . برای این کار 150 گرم شکر را در نیم لیتر آب ولرم حل کرده و سپس بسته 10 گرمی آپیتول را در آن حل می کنند . از محلول تهیه شده 50 – 100 میلی لیتر( بسته به اندازه کلنی) به طور یکنواخت در بین شان ها و روی زنبورهای گندو می پاشند . یک هفته بعد همین عملیات را تکرار می کنیم .
بایوارول:
این ماده از طریق تماس باعث مرگ کنه ها می شود . این دارو بصورت نوار جهت کاربرد در کندو به بازار عرضه می شود . برای هر کلنی متوسط (10 قاب جمعیت) چهار نوار در یک نوبت توصیه شده است . نوارها را باید به مدت 4 تا 8 هفته بین قابهای کندو آویزان نمود و سپس از کندو خارج و معدوم نمود .
آپیسان :
آپیسان نیز از طریق تماس باعث مرگ کنه ها می شود . این دارو را به صورت نوارهای پلاستیکی با ماده موثر فلو والینات آغشته کرده اند و به بازار عرضه نمودند . معمولا برای کنترل کنه واروآ دو نوار آپیسان در یک کندوی متوسط بین قابهای 3 و 4 - 7 و 8 قرار می دهند و پس از 6 تا 8 هفته آنها را از کندو خارج و معدوم می نمایند.
اسید فرمیک:
اسید فرمیک را در داخل کندو قرار میدهند تا تدریجا تدخین شده و باعث مرگ کنه ها شود . برای یک کلنی متوسط مجموعا 80 تا 120 میلی لیتر اسید فرمیک 65 درصد مصرف می شود .
بدین منظور 20 تا 30 میلی لیتر اسید فرمیک 65 درصد را در یک ظرف ، بطری شیشه ای یا پلاستیکی یا فنجان کوچک ریخته و در مدخل آن یک گلوله پنبه قرار می دهند یا با یک لایه پارچه تنظیف می بندند و در کف کندو قرار می دهند تا تدریجا تدخین شود این کار را چهار مرتبه و به فاصله چهار روز تکرار می کنند . یکی از مزیت های اسید فرمیک این است که بخار آن می تواند به داخل سلولهای در بسته نوزدادان نفوذ کند و باعث مرگ کنه ها شود . اسید فرمیک را باید در روزهای مناسب که هوا آفتابی و دما از 15 درجه سانتیگراد بالا تر باشد استفاده نمود .
در خصوص استفاده از سموم باید توجه داشت که دارو روی کلنی های زنبور عسل به گونه ای باید بکار رود که این مواد به داخل عسل را پیدا نکند چون باقی مانده آنها در عسل برای مصرف کننده خطرناک است .
لذا بهترین زمان مصرف آنها در اواخر تابستان و اوایل پاییز است یعنی وقتی که عسل مازاد کلنی ها برداشت شده و برای زمستان گذرانی آماده می شوند .
کنه تراشه ای (آکارین) یا کنه لوله های تنفسی زنبور عسل:
این کنه در داخل لوله های تنفسی زنبور عسل زندگی می کند و از خون زنبور عسل تغذیه می کند . حساسیت به آلودگی در دو سه روز اول عمر زیاد و به تدریج تا 9 روزگی کم می شود .
کنه کلارآ:
از نظر نحوه زندگی این کنه شباهت زیادی به کنه واروآ دارد . کنه های بالغ تقریبا بیضی شکل بطول 96/0 و عرض 55 / 0 میلیمتر و به رنگ قرمز روشن می باشند.
